Í morgunútvarpi Rásar 2, föstudaginn 20. júlí, fengu hlustendur að heyra álit og áherslupunkta Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur, utanríkisráðherra, um árásir Ísraels á Íran. Í þessum pistli verður farið yfir inntak þess sem hún hafði að segja í þessu viðtali og sýnt að meginþungi í hennar málflutningi var ekki að gagnrýna árásirnar eða ríkið sem stendur að baki þeim, heldur að réttlæta þær. Orð hennar verða best skilin þannig að hún hafi reynt að sætta hlustendur við árásirnar og draga upp þá mynd að þær hafi verið eðlilegar og skiljanlegar, þó að hún hafi einhverja fyrirvara um að þær hafi verið besti leikurinn í stöðunni. Viðtalið var tekið áður en að Bandaríkin sjálf gerðu loftárásir á Íran.  

Virðing Ísraels fyrir alþjóðalögum

Þegar viðtalið var tekið hafði Ísrael stundað linnulausan útrýmingarhernað gegn Palestínufólki á Gaza í meira en 20 mánuði og drepið meira en sextíu þúsund manneskjur – þær eru þó örugglega mun fleiri. Að sjálfsögðu er þessi helför ólögleg samkvæmt alþjóðalögum og hægt að telja upp hundruð eða þúsundir einstakra atvika sem teljast stríðsglæpir. Ísrael er kjarnorkuveldi, einstakt í heiminum fyrir það að viðurkenna ekki að það búi yfir kjarnorkuvopnum, og stendur utan allra samninga eða eftirlits með kjarnorkuvopnum. Listinn yfir brot ríkisins á alþjóðalögum er of langur til að það hafi meiningu að draga hann saman. 

Talpunktar ráðherra

Megininntak í áliti ráðherra á átökunum var að þótt samkvæmt alþjóðalögum væru þessar árásir ólögmætar þá hefði Ísrael rétt til sjálfsvarnar og að Íran væri „helsti drifkrafur óöryggis á svæðinu“ og að stjórnvöld í Íran væru mjög slæm. Um þær aðgerðir eða ákvarðanir sem hún myndi beita sér fyrir var megináhersla hennar á að Ísland fylgdi sínum bandalagsþjóðum í NATO og beitti rödd sinni fyrir diplómatískum lausnum en ekki stríði. Hún vildi ekki stríð, vegna þess að reynslan sýndi að þau væru ekki besta leiðin til að skipta um slæm stjórnvöld. Þannig mætti ef til vill draga saman meginboðskapinn sem væri: þó að það sé skiljanlegt að Ísrael ráðist á Íran (markmiðin séu verðug) þá sé stríð ekki besta leiðin til að ná þeim markmiðum en við Íslendingar treystum á og fylgjum okkur bandalagsríkjum. Alltaf þegar útvarpsfólkið reyndi að beina samtalinu í átt að glæpum og eðli Ísraelsríkis, þar með talið þá staðreynd að Ísrael á kjarnorkuvopn fór Þorgerður út í aðra sálma.

Fróðlegt er að bera saman það sem Þorgerður Katrín sagði um Íran og um Ísrael. Um Íran sagði hún að Íran eða Íransstjórn (ekki alltaf ljóst hvort er):

• hefði verið „uppeldisstöð“ fyrir Hamas, Hezbollah og Húta
• styddi hernað Rússa í Úkraínu
• auðgi úran, sem sé brot á samningum um kjarnorkuvopnaáætlun (þessi brot eru nefnd þrisvar á ólíkum stöðum í viðtalinu)
• séu ógn við svæðið og jafnvel við Evrópu
• séu eins og „ofbeldismaður“
• sé óvinsæl kúgunarstjórn fyrir eigin þegna
• Íran sé magnað land með ótrúlega sögu, náttúruauðlindir og fleira.

Við berum saman við það sem hún sagði um Ísrael:

• árásir Ísraels séu ólögmætar samkvæmt alþjóðalögum (eða „ekki beint“ löglegar samkvæmt alþjóðalögum) 
• Ísrael hafi auðvitað og eðlilega rétt til sjálfsvarnar
• hún hefur fordæmt framferði Ísraels gagnvart fólkinu á Gaza
• Ísrael sé „að gera skítverkin fyrir okkur hin þegar kemur að Íran“ (sem hún hafði eftir kanslara Þýskalands án þess að skýra hvort hún taki undir eða ekki)
• Netanyahu og aðrir hægriöfgamenn séu að reyna að bjarga eigin stöðu í Ísrael
• Ísrael hafi ráðist gegn úraníumaugðunarstöð og æðstu yfirmönnum hersins
• hún hefur áhyggjur af öfgaöflum í Ísrael eins og alls staðar annars staðar

Við getum dregið þá ályktun af málflutningi Þorgerðar að Íransstjórn sé miklu verri og hættulegri heldur en stjórnvöld í Ísrael. Stjórnvöld í Íran eru samkvæmt þessu einfaldlega vond í eðli sínu, af óútskýrðum ástæðum, en stjórn Ísraels hefur réttmæt markmið þó að hún hafi farið út fyrir leyfileg mörk að þessu sinni. Hún sleppti því alveg að ræða fjölmörg brot Ísraels á alþjóðalögum, þar með talið hryllilega stríðsglæpi og hún sleppti því alveg að tala um að okkar valdamiklu bandalagsþjóðir styðja árásir Ísraels, bæði á Gaza og á Íran, á ótal vegu. Ísland staðsetur sig í rauninni með Ísrael því Ísrael er að vinna okkar skítverk og með því að staðsetja sig með Bandaríkjunum, Þýskalandi og Bretlandi, sem styðja Ísrael opinskátt í þessum árásum. Bandaríkin berjast þar að auki af fullum þunga með Ísrael að því að útrýma samfélagi Palestínumanna á Gaza. Einnig má skilja hana sem svo að vandi Ísraels felist í öfgaöflum, sem séu hættuleg þar eins og alls staðar annars staðar. Hún ræðir ekki um þá staðreynd að bæði þjóðarmorðið á Gaza og árásirnar á Íran njóta yfirgnæfandi stuðnings almennings í Ísrael.

Þversagnir og það sem ekki er sagt

Þorgerður Katrín nefnir að það sé „ekki endilega farsælasta leiðin“ til að skipta um stjórnvöld í landi að ráðast á það með hervaldi og nefnir Líbanon og Afganistan því til stuðnings. Ég veit ekki hvort hún meinti Lýbíu en vissulega hefur Ísrael ítrekað ráðist á Líbanon og NATO réðst á Lýbíu með skelfilegum afleiðingum. Það er þó áhugavert að hún nefni ekki Írak í þessu samhengi. Hún studdi sjálf innrás Bandaríkjanna í Írak 2003. Eins og flest vita réðust Bandaríkin einmitt á Írak á þeim upplognu forsendum að stjórnvöld í Írak hefðu yfir að ráða gereyðingavopnum og væru þar að auki óvinsæl kúgunarstjórn. Markmiðið væri að skipta um þau stjórnvöld. Í þeirri innrás drápu Bandaríkjamenn yfir 200 þúsund manns og gereyddu innviðum ríkisins. Samtökin ISIS spruttu upp í kjölfarið. Írak er ennþá veikburða ríki. Það er því órökrétt að telja að Bandaríkin og NATO ríkin séu vænleg til fylgilags. Þau ríki hafa sannað að þau vilja beita hervaldi, og þau styðja Ísrael á ótal vegu, með beinum stuðningi við hernað, með vopnum, með tækni, með árásum á Alþjóðadómstóla, með beitingu neitunarvalds gegn vopnahléi á Gaza, og svo framvegis. Þau styðja líka árásarstríð Ísraels gegn Íran á þeim forsendum að Íran megi ekki eignast kjarnorkuvopn. Ef það væri einhver meining á bakvið orðaðar áhyggjur af „hörmungunum á Gaza“, eins og hún vísaði til (aldrei nefna gerandann, Ísrael), þá myndum við ekki vera í samfloti með Bandaríkjunum og við myndum ekki treysta þeim eða öðrum NATO-ríkjum til að stíga inn í með diplómatískum hætti. Ljóst er að Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir aðhyllist í einu og öllu þá stefnu að einfaldlega fylgja okkar valdameiri bandalagsþjóðum í utanríkismálum, hvað sem þau gera, og flytja  talpunkta þeirra við hvert tækifæri. Það er í samræmi við orð hennar á Alþingi árið 2010 þegar rætt var um aðdraganda Íraksstríðsins og hvernig það kom til að Ísland lýsti stuðningi við það. Um þá ákvörðun sagði hún: „Að mínu mati var hún eðlileg og það var eðlilegt að við Íslendingar skipuðum okkur í sveit með þeim þjóðum sem við höfum ávallt gert í tengslum við okkar vestrænu samvinnu.“ Nú, eftir viðtalið, hafa Bandaríkin sjálf gert loftárásir á Íran. Orð hennar í viðtalinu, „það er ekki hægt að ná friði milli Ísraels og Írans nema Bandaríkin stigi þarna inn“, fara að taka á sig fremur myrkan blæ.

Athugasemd frá ritstjórn

Viðtalið við utanríkisráðherra sem Ingólfur fjallar um gefur fyrirboða um þá afstöðu sem íslensk stjórnvöld eru líkleg til að hafa í átökunum. Í hádegisfréttum sunnudags, daginn EFTIR AÐ árás Bandaríkjanna hófst var ráðherra spurður um þessa árás, og sagði þá „Stigmögnunin jókst í nótt. Það er hins vegar alveg ljóst að Ísland hefur miklar áhyggjur af því að Íranir geti komið sér upp kjarnorkuvopnum, það þarf að koma í veg fyrir það – en það gerist fyrst og síðast með samningaviðræðum…“

Myndin yfir greininni er málverk Þrándar Þórarinssonar frá í mars sl. og heitir væntanlega „Vígvæðumst“