Ævintýri H.C. Andersen um nýju fötin keisarans er skörp þjóðfélagsádeila sem beinist jafnt að þeim sem fara með völdin og hinum sem gera þeim það kleift með meðvirkni sinni. Það þurfti barnið, sem ekki hafði lært á meðvirknina, til að segja það sem satt var, að keisarinn væri klæðalaus, berstrípaður.

Sagan um klæðalausa keisarann er dýpri en virðist við fyrstu sýn og hægt að túlka í ýmsar áttir. Jafnvel fákænir keisarar sem látið hafa blekkjast af loddurum eins og í ævintýri H.C. Andersen hafa haft auð og völd og eru því ekki allslausir í þeim skilningi. Á hinn bóginn hafa þeir oftar en ekki öðlast völd með því að kúga fólk til hlýðni eða að þeim hefur tekist að skapa nægilega breiða samstöðu um sig í valdakerfum samfélagsins, jafnvel í samfélaginu öllu, til að fá viðhaldið stöðu sinni.

En veraldargengið er valt og er þar aftur komið að meðvirkninni og barninu.
Eitt lítið barn sem afhjúpar valdhafana getur orðið þeim að falli. Því meira sem ranglætið er í þjóðfélaginu þeim mun meira knýjandi verður að taka úr umferð börnin sem gætu tekið upp á því að upplýsa um rétt og rangt.

Nú gerist það að á forsetastól í öflugasta ríki veraldar er í þann veginn að setjast valdhafi – ekki keisari en ígildi keisara – Dónald nokkur Trump sem síður en svo skammast sín fyrir að ganga um klæðalaus, finnst það meira að segja aldeilis frábært. Hann vill hafa allt umbúðalaust.

Ég vil eignast Kanada, Grænland, já og Panamaskurðinn, segir Trump og bætir því við að vel komi til greina að beita efnahagsþvingunum og jafnvel vopnum til að ná þessu fram. En hvers vegna? Jú, vegna öryggishagsmuna. Og hverjir skyldu þessir öryggishagsmunir vera? Ekki stendur á svari. Öryggismálafulltrúi forsetans tilvonandi, Mike Waltz, sagði orðrétt í anda hins opinskáa tjáningarmáta: „Þetta snýst um sjaldgæfa málma, þetta snýst um auðlindir.“

En nú tók valdakerfið að signa sig. Ekki vegna inntaksins, enda öllum í stjórnkerfi heimsveldisins fullkomlega skiljanlegt að auðvaldið vilji láta tryggja sér hráefni og auðlindir, til þess sé jú ríkisstjórnin, Pentagon og CIA, og herstöðvarnar 900 víðs vegar um heiminn. Þetta er ekkert nýtt. Það sem er nýtt er að talað skuli svona opinskátt og umbúðalaust.

John Bolton, öryggismálafulltrúi frá fyrra kjörtímabili Trumps – þar til hann var rekinn – sagði í sjónvarpsviðtali fyrir fáeinum dögum að svona gæti Bandaríkjaforseti og hans menn ekki talað, þetta væri fáheyrt! Já, en ertu þá ósammála forsetanum tilvonandi, var hann spurður. Nei, síður en svo, bandarísk yfirráð yfir landsvæðum væru vissulega nauðsynleg, en það ætti að ganga frá öllu slíku í kyrrþey. Það væri miklu árangursríkara.

Reyndar hefur John þessi Bolton ekki alltaf verið sjálfum sér samkvæmur hvað þetta snertir eins og til dæmis þegar hann sagði fyrir framan sjónvarpsvélar að nauðsynlegt væri að Bandaríkjamenn réðu yfir olíuauðlindum Venesúela. Þess vegna yrði að losna við forseta þess lands.

En þá að barninu.

Julian Assange sat í fangelsi í Bretlandi í fimm ár án ákæru og dóms. Hann var reyndar lengur ófrjáls ferða sinna. Allt var það vegna þess að Bandaríkjastjórn vildi fá hann framseldan og dæmdan fyrir að upplýsa um stríðsglæpi Bandaríkjamanna og bandamanna þeirra. Mótmæli um allan heim og ötul barátta Wikileaks fréttaveitunnar, sem Íslendingurinn Kristinn Hrafnsson hefur stýrt síðustu ár, varð til þess að Bretar og Bandaríkjamenn gáfust á endanum upp og neyddust til að láta Assange lausan.

Frá Bretlandi var flogið með Julian Assange til heimalands hans, Ástralíu, með viðkomu á Maríanaeyjum, eyjaklasa í Eyjaálfu á stærð við Færeyjar og með svipaðan íbúafjölda. Þar var hann látinn koma fyrir dómara til að játa eina sök sem fáir skilja öðru vísi en sem málamynda sárabætur fyrir þá sem töpuðu málinu.

Maríanaeyjar urðu fyrir valinu vegna þess að þær eru hluti Bandaríkjanna. Það vissu fæstir enda gerðist það í kyrrþey árið 1986 að eyjarnar voru færðar undir bandaríska lögsögu.
En hvers vegna fengu eyjarnar þetta nafn? Það var vegna þess að við hæfi þótti að þær fengju nafn Maríönu af Austurríki, sem var Spánardrottning á 17. öld þegar Spánverjar slógu eignarhaldi sínu á eyjarnar, seldu þær síðan Þjóðverjum, svo fengu Japanir yfirráðin og síðan umsjón með eyjunum á millistríðsárunum af því að þeir voru réttu megin við sigurvegarana úr heimstyrjöldinni fyrri, og nú er það Washington sem þar ræður. Vopnavald, kaup og sala, sagan byrjar ekki með Grænlandi!

Með öðrum orðum, „barnið“ sem sýnt hafði fram á nekt heimsveldisins var látið játa á sig sekt á landsvæði sem nýlenduveldi fyrri og síðari tíma hafa ráðskast með. Á sinn hátt var þetta táknrænt.

Svo má leiða hugann að því hvort aðrir strípalingar í Washington sem þessa dagana fara mikinn um víða veröld og vilja ráðskast með allt og alla, Elon Musk og hans líkar, séu nokkuð frábrugðnir öðrum fautum sem í krafti auðs síns og valda hafa alla tíð sagt hvernig aðrir menn skuli sitja og standa.

En það nýja er að nú er þetta öllum augljóst. Við þetta verða hin margrómuðu „vestrænu gildi“ að engu, en auðvaldið stendur afhjúpað. Þarf ekki einu sinni barn til að benda á það.

Birtist áður í Morgunblaðinu 19. janúar